Türkiye’den Avrupa Birliği’ne (AB) ihraç edilen sadece kontroller esnasında limit üstü pestisit tespit edilen ürünlere ilişkin iadelerde üstün dereceli seviyeye ulaşıldı. Geri çevrilen bu ürünlere, Türkiye’ye geri dönüşte ne yapıldığı da münakaşa mevzusu oldu. CHP, bu ürünlerin ‘iç piyasaya sürülüp sürülmediği’ sorusunu Meclis gündemine taşıdı.
Ziraat ve Orman Bakanlığı’nın BBC Türkçe’ye yapmış olduğu yazılı açıklamaya bakılırsa, ulusal mevzuata uygun olmayan ürünlerin Türkiye’ye girişine izin verilmiyor.Buna rağmen uzmanlar ve Sivil Cemiyet Kuruluşları (STK)’lar bakanlıktan besin ürünlerindeki denetimleri artırmasını ve bu denetimlerle ilgili şeffaflık talep ediyor.
Pestisit sebebiyle iade edilen ürünlerde üç kat artış
AB, besin ve yem ticaretinde kamu sağlığını korumaya yönelik olarak paydaşlarını bilgilendirmek için Besin ve Yemler İçin Süratli Alarm Sistemi (RASFF) isminde bir portal kullanıyor. Bu portalda ilgili ürüne, kaynak ülkesine ya da bildirim çeşidine bakılırsa aramalar, tarihe bakılırsa daraltılarak yapılabiliyor.
BBC Türkçe’nin analizine bakılırsa 2021’de Türkiye kaynaklı besin ve yem ürünlerine ilişkin toplam 563 bildirim yayımlandı. Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği 2021’de 372 parti ürünün çoğunluğu pestisit kalıntıları sebebiyle AB sınır kapılarında reddedilerek Türkiye’ye iade edildiğini deklare etti.
Buğday Derneği’ne bakılırsa 2018’de 113, 2019’da 98, 2020’de 194 parti üründe limitlerin üstünde pestisit tespit edildi.
RASFF tarafınca hazırlanan en güncel senelik rapor olan 2020 analizinde, ilgili dönemde en fazla bildirimin yapıldığı kategorinin meyve ve sebzeler olduğu belirtiliyor. Bunda temel etkense Bulgaristan sınırında Türkiye’den gelen ürünlerle ilgili pestisit kalıntıları bildirimlerinde yaşanmış olan artış. Rapor Bulgaristan’ın bu yüzden en sık bildirim yayımlayan ülke bulunduğunu not ediyor.
Bildirimler ne anlama geliyor?
BBC Türkçe’ye konuşan Buğday Derneği’nden Besin Yüksek Mühendisi Merve Atınç, 2022’de bu artışın devam edebileceği mevzusunda uyarıyor. Atınç RASFF portalında Nisan ayının başından 9 Mayıs’a kadar geçen sürede 41 pestisit bildiriminin yapıldığını ve bunun 2019 senesinde meydana getirilen tüm bildirimlerin yarısı bulunduğunu söylüyor.
Atınç, bildirimlerin Türkiye’deki denetimler ve daha da önemlisi bu konudaki şeffaflık eksikliğine dikkat çektiğini söylüyor: “Bildirimler yardımıyla bu pestisitlerin kullanıldığını öğreniyoruz.”
Ziraat ve Orman Bakanlığı pestisit kalıntıları mevzusunda iç pazarda denetimler yapıyor. Buna rağmen Buğday Derneği bu denetim sonuçlarının, değişik ürün gruplarında olduğu şeklinde şeffaflıkla paylaşılmamasının artışla beraber iç pazara sunulan ürünlerde daha çok pestisit bulunabileceğine dair tüketicilerde kaygı yarattığını belirtiyor.
Atınç, ziraat ürünlerinin denetiminin tarlada başlaması icap ettiğini, pazarların, hallerin de denetlenmesi ve sonuçlarının saydam bir halde ifşa edilmesi icap ettiğini söylüyor.
Buğday Derneği, bakanlık tarafınca ülke genelindeki tüm besin ve yem denetimleri, cezalar, yaptırımlar, ithalat ve ihracat kayıtları şeklinde bilgilerin girildiği Besin Güvenliği Informasyon Sistemi’nin (GGBS) halkın erişimine açık olması icap ettiğini belirtiyor.
“Ülkemizden ihraç edilen ve herhangi bir nedenle (pestisit kalıntısı yada karantina zararlısı sebebiyle yada ticari ihtilaf sebebiyle yada başka nedenlerle) ülkemize geri dönen ürünlerde geri dönme sebebi de dikkate alınarak 5996 sayılı Baytar Hizmetleri, Nebat Sağlığı, Besin ve Yem Kanunu’nun 34’üncü maddesi 8’inci fıkrası kapsamında resmi kontroller yapılmaktadır.
Ülkemiz giriş gümrüğünde üründen numune alınmakta, geri dönen ürün taze meyve ve sebze ise hem karantina zararlısı (nebat sağlığı) ve hem de pestisit kalıntısı (besin güvenilirliği) yönüyle denetim edilmekte, Ülkemiz Mevzuatı’na uygun olmayan ürünlerin yurda girişine izin verilmemektedir.
Besin ve Yemde Süratli Alarm Bildirimi (RASFF) kapsamında Avrupa Birliğinden alınan bildirimler; Bakanlığımız Ulusal Temas Noktaları tarafınca birebir takip edilmekte olup gelen bildirimler ivedilikle incelenmekte ve hata kaynağının tespitine yönelik emek harcamalar başlatılmaktadır. Bakanlığımızca meydana getirilen emek harcamalar komisyona iletilmektedir. Bildirim alan üretici/ihracatçı ve bildirime mevzu ürünlere yönelik resmi kontroller de arttırılmaktadır.”
