Dünya bor piyasasının yüzde 62’sine haiz olan Türkiye’de bor madeninden daha çok katma kıymet elde etmek için atılacak adımlar, üretimden pazarlamaya, tedarikten araştırma-geliştirmeye (Ar-Ge) kadar tüm mevzuları hem bilimsel niteliği olan hem de sektör gözüyle ele alan 2. Bor Çalıştayı, Eti Maden Genel Müdürlüğü’nün ev sahipliğinde gerçekleştirildi.
Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez burada yapmış olduğu konuşmada, Türkiye’nin bor üretiminde ve ihracatında önder ülke bulunduğunu belirterek, “Biliyorum bu cümleyi daha ilkin onlarca kere duydunuz. Hocalarımız bilimsel niteliği olan çalışmalarında, sektör temsilcilerimiz raporlarında bu cümleye onlarca kere yer verdi. Yalnız üretmek ve ihraç etmek bir ürün için kafi mi? Normal olarak değil. Ürünü zenginleştiren, ona kıymet katan, onu öbürlerinden ayıran en mühim şey aslına bakarsak üretim öncesinde Ar-Ge ile inovasyonla başlıyor” dedi.
Bakan Dönmez, bor cevherini bor karbüre, ferrobora, lityuma dönüştüren şeyin teknoloji alanında belirledikleri değişiklik ve dönüşüm hedefi bulunduğunu ifade ederek, “Aslen yalnız bor da değil, enerjide ve öteki tüm alanlarda Türkiye, artık teknolojiyi tüketen değil, üreten ülke olma sınıfına geçiyor. Dünyadaki rekabet bir zamanlar daha çok üretim üzerindeydi, şimdi ise teknoloji geliştirme üstüne” diye konuştu.
Bakan Dönmez, daha çok üretimin niçin olduğu sorunlarla bugün daha çok karşı karşıya geldiklerini aktararak, “İklim değişikliği, kuraklaşma, afetler başta olmak suretiyle dünya, bugün her zamankinden daha çok krizle karşı karşıya. Bu durumu çözecek en mühim unsur akıllı ve görevli üretim anlayışıdır. Bu yüzden yerli ve ulusal teknolojiyi üretmek, geliştirmek ve ihraç etmek zorundayız. Türkiye Yüzyılı, madenciliğin yüzyılı olacak. Türkiye Yüzyılı borun ve bor teknolojilerinin yüzyılı olacak. Uç ürün üretimi ve ticaretine öncelik verdiğimiz bir dönem olacak” değerlendirmesini yapmış oldu.
Dönmez, Eti Maden’in geçtiğimiz yıl bor cevherlerini katma kıymeti yüksek ürünlere dönüştürerek 2 milyon 630 ton rafine bor satışıyla üstün dereceli kırdığını hatırlatarak, “Bu üstün dereceli da ülkemize 1 milyar 30 milyon dolar kazandırmıştı. Bu yıl kendi rekorunu kıran Eti Maden, yüzde 95 kapasiteyle emek vererek tam 2 milyon 650 bin ton rafine bor satışı yaparak ülkemize 1 milyar 300 milyon dolar kazanç elde etmiştir. Alın teri döken tüm çalışanlarıma bakanlığımız adına şükranlarımı sunuyorum. İnşallah Eti Maden Cumhuriyetimizin yüzüncü senesinde da yeni bir rekorla bu sayıları da aşacaktır” ifadelerini kullandı.
Bakan Dönmez ek olarak “Cumhuriyetimizin yüzüncü senesinde Karadeniz gazı, Akkuyu Nükleer Güç Santrali, Tuz Gölü Organik Gaz Depolama Tesisi, Ferrobor ve Bor Karbür Tesisimiz başta olmak suretiyle cumhuriyet tarihimizin en büyük projelerini devreye alacağız” ifadelerini de kullandı.
Bakan Dönmez, Eti Maden’in katma kıymetli bor satışı mevzusunda öncü ve örnek bir müessese bulunduğunu belirterek, şunları söylemiş oldu:
“Borda uç ürün odaklı yeni stratejimizle bor karbür, ferrobor ve lityum tesislerimizi hayata geçirdik. 2023’ün ilk ayında bin ton kapasiteli bor karbür tesisimizi Bandırma’da devreye alacağız. 3 yıl ilkin temelini atmıştık. Pandemi döneminde tedarik sıkıntısına karşın tesisimizin inşası yavaşlasa da durmadı. Biliyorsunuz ki o dönemde yurt dışından bir parça getirmek bile neredeyse imkansızdı. Hamdolsun artık tesisimizi açacak aşamaya geldik. Ulusal müdafa alanında ve yurt dışı piyasalarda oldukça mühim olan, aşınmaya dayanıklı makine parçalarının üretiminde ve nükleer santrallerde kullanılan bor karbürün artık yeni adresi Türkiye olacak. Kütahya Emet’te 5 bin ton üretim kapasiteli yeni bor karbür tesisinin projesine de başlıyoruz.”
2023 Ocak ayında senelik 600 ton üretim meydana getirecek Kırka’daki lityum karbonat tesisinin ihalesini gerçekleştireceklerini kaydeden Bakan Dönmez, “En kısa zamanda da inşallah tesisimizin temelini atacağız. İlerleyen zamanlarda Bandırma’da senelik 100 ton üretecek ikinci lityum karbonat tesisimizin temelini atacağız. Böylece her iki tesisimizde senelik 700 tonluk lityum üreterek, Türkiye’nin lityum ihtiyacının yüzde 50’sini yurt içinde, Eti Maden’in tesislerinde üreteceğiz” dedi.
Bakan Dönmez, Beylikova’da ilk etapta senelik bin 200 ton cevher işleyecek bir pilot tesis kuracakları bilgisini vererek, “Tesisimizi inşallah 2023’ün Şubat’ında bitirip devreye alacağız. Buradaki Ar-Ge çalışmalarını tamamladıktan sonrasında da endüstriyel üretim tesisinin inşaatına hızla başlayacağız. Endüstriyel tesis tam kapasiteye ulaştığında senelik 570 bin ton cevher işleyeceğiz” diye konuştu.
Eskişehir’in Beylikova ilçesinde 694 milyon ton ender toprak elementi rezervi keşfedilmişti. 17 değişik toprak elementinin bulunmuş olduğu biriki, dünyada Çin’in 800 milyon tonluk rezervinin arkasından ikinci en büyük biriki olarak kayda geçmişti. Ender toprak elementleri, fiber optikten uydu haberleşmesine, akıllı füzelerden yakıt hücrelerine kadar 20’den fazla alanda kullanılıyor.
Bor karbür ve ferrobor tesisinin açılışıyla Türkiye’nin bor alanındaki ağırlığının artacağını belirten Bakan Dönmez, “Uzun bir süredir konuşulan gaz merkezi mevzusunda da ilk adımlarımızı inşallah 2023’te atacağız. Bu konudaki yol haritamızı kamuoyuyla paylaşacağız. Üretimden ticarete kadar her kıymet zincirinde Türkiye’yi gerçek bir naturel gaz merkezi haline getireceğiz inşallah” dedi.
Konuşmaların arkasından Eti Maden Genel Müdürü Keleşer, 2. Bor Çalıştayı anısına Bakan Dönmez’e üstünde boru temsilen “göz bebeğimiz” yazılı bir tablo armağan etti. Hemen sonra Eti Maden ve FİGES Mühendislik iş birliğinde üretilen Olo Mobility marka e-skuter tanıtıldı. Yüzde yüz yerli olan söz mevzusu e-skuter, bor atıklarından üretilen lityum pil ile çalışıyor.
Çalıştay, verilen kahve arasının arkasından gündem konuşmaları ile devam etti. Çalıştaya Enerji ve Doğal Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Eti Maden Genel Müdürü Serkan Keleşer, Türkiye Enerji, Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu (TENMAK) Başkanı Abdulkadir Balıkçı ve oldukça sayıda akademisyen ile sektör temsilcisi katıldı.
